فضائل کوتاه و گویا از امام علی(ع)

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر شاخص، فضائل امام علی(ع) دو دسته‌اند: فضائل اختصاصی و فضائل مشترک با دیگر اهل بیت(ع): آیه ولایت، آیه شِراء، آیه انفاق، حدیث غدیر، حدیث طیر مشوی، حدیث منزلت، مولود کعبه و خاتم‌بخشی از فضائل اختصاصی او به‌شمار می‌آیند. آیه تطهیر، آیه اهل‌الذکر، آیه مَوَدّت و حدیث ثقلین هم از فضایل مشترک او با دیگر اهل‌بیت(ع) است.

در دوره بنی‌امیه از نشر فضائل امام علی(ع) جلوگیری شد. در این دوره کسانی که فضایل او را نقل می‌کردند، کشته یا زندانی می‌شدند. همچنین به‌دستور معاویه کسانی که در مقابل فضائل امام علی(ع)، برای خلفای سه‌گانه فضیلت جعل می‌کردند، تشویق می‌شدند. برخی همچون ابن‌تیمیه پیشوای سلفیه و شاگردانش ابن کثیر و ابن قیم جوزی، پاره‌ای از آیات و احادیث در فضیلت امام علی(ع) را مخدوش یا مجعول دانسته‌اند.

باوجود تمام تلاش‌های مخالفین در جلوگیری از نشر فضائل امام علی(ع)، در جوامع حدیثی شیعه و سنی، فضایل بسیاری از علی بن ابی‎طالب نقل شده است. عالمان دو مذهب کتاب‌هایی مستقل هم درباره فضائل او نوشته‌اند. فضائل امیرالمؤمنین ابن حنبل، خصائص امیرالمؤمنین نسائی و عُمْدَهُ عُیونِ صِحاحِ الأخْبار فی مَناقبِ إمامِ الأبرار ابن بطریق از جمله آنها است.

دوازده فضیلت کوتاه و گویا از حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام

۱. حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در هیچ جنگ و جهادی شرکت نکرد مگر این که پیروز برگشت. (۱)

۲. رسول خدا صلی الله علیه و آله می گفت: «عَلی اَشْجَعُ النّاسِ قَلْبا
علی، شجاع ترین و قویدل ترینِ مردم است.» (۲)

۳ .حریف را فقط با یک بار زدن می کشت و در حدیث است که: «کانت ضرباته وترا
ضربت شمشیر او همیشه تک ضرب بود.»(۳)

۴. پیامبر اسلام می گفت: «علی سیفُ اللّه عَلی اَعْدائِهِ /
علی، شمشیر خدا است که بر روی دشمنان خدا کشیده می شود.»(۴)

۵. حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام بیشتر پیاده می جنگید و اگر هم سوار اسبی می شد،
چندان برایش مهم نبود.
به حضرتش گفته شد که چرا سوار اسب نمی شود؟
پاسخ داد: اسب یا برای تعقیب حریفی است که از میدان بگریزد و یا برای این است که کسی بخواهد خود بگریزد و من نه کسی هستم که پشت به دشمن کنم و بگریزم و نه کسی هستم که اگر کسی گریخت تعقیبش کنم. پس اسب را برای چه می خواهم؟(۵)

۶. حضرت زرهش تنها سینه اش را می پوشاند و هرگز پشت نداشت.
از او پرسیدند که چرا زرهش پشت ندارد؛ آیا نمی ترسد که کسی از پشت به او ضربتی بزند؟
در پاسخ فرمود : من هرگز به دشمن پشت نمی کنم و از میدان نمی گریزم و خدا هرگز آن روز را نخواهد آورد.(۶)

۷. شجاعت و استواری حضرت علی علیه السلام در جنگ ها چنان بود که هرگاه مشرکان و کافران او را در جنگ می دیدند به همدیگر وصیت می کردند مثل این که مرگ را با چشم خود دیده باشند.(۷)

۸. هرگاه که دو صف برای جنگ مقابل هم صف می کشیدند،
مردم به یکدیگر می گفتند:  ملک الموت در همان صفی باید باشد که علی با آن صف است و صف مقابل خواهی نخواهی باید خود را برای مرگ آماده کنند.(۸)

۹. روزی یکی از سرداران سپاهش به او گفت که اگر اسب ها آشفتند و ما از همدیگر دور شدیم،
تو را کجا بیابیم؟ در پاسخ فرمود:
در همان جایی که از من دور شده اید.
حاکی از این که در همین جایی که هستم خواهم بود.(۹)

۱۰. وقتی که در جنگ جمل پرچم را به پسرش محمّد حنفیه داد، به او چنین فرمود:
«کوه ها هم از هم بپاشند،
تو از خود مپاش؛
دندان هایت را به هم بفشار؛
کاسه سرت را به خدا بسپار؛
پاهایت را چون میخ به زمین بکوب؛
به انتهای سپاهیان دشمن چشم بدوز؛
و از تنگ نظری و دون همّتی چشم بپوش؛
و بدان که پیروزی بی گمان پیش خداوندِ سبحان است.»(۱۰)

۱۱. حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام از نان دنیا به نان جو بسنده کرده بود و از نان گندم نمی خورد تا آنجا که مردم از تعجّب می پرسیدند:
پسر ابوطالب با این غذا و خوراک اندک چگونه در کشتن هم آوردان و پهلوانان ناتوان نمی شود؟!
مولا علی علیه السلام در پاسخ فرمود: بدانید آن درختی را که در بیابان خشک می روید،
شاخه اش سخت تر باشد.
ولی سبزه ها و گیاهان خوش نما را پوست نازک تر باشد.
آری خارها و بوته های صحرایی را آتشی افروخته تر باشد و خاموشی آنها دیرتر رخ دهد،
ولی گیاهی که در ناز و نعمت روییده باشد،
چون بیدی به هر بادی بلرزد(۱۱)

۱۲. از سخنان آن حضرت است که می فرمود : «وَ اللّه لَو تَظاهَرَتِ الْعَرَبُ عَلی قِتالی لَمّا وَلَّیتُ عَنها… /
به خدا سوگند اگر همه عرب ها پشت به پشت هم دهند و به جنگ با من بشتابند، هرگز از آنان روی برنتابم و اگر فرصتی دست دهد، به پیکار همه بشتابم.»(۱۲)

منابع

📚(۱) – طبرانی، معجم الاوسط ۳/۸۷ 📚(۲۱۷۶)؛ مسند احمد ۱/۱۹۹ (۱۷۲۰).
📚(۲) – ابن مغازلی، مناقب علی بن ابی طالب / ۱۴۳ (۱۸۸).
📚(۳) – ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه ۱ / ۲۰.
📚(۴) – شیخ صدوق، الامالی / ۶۱.
📚(۵) – ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب ۳ / ۲۹۸.
📚(۶) – ابن بکار، الاخبار الموفقیات / ۳۴۳ (۱۹۴)؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه ۲۰ / ۲۸۰.
📚(۷) – ابن مغازلی، مناقب علی بن ابی طالب / ۱۴۰ (۱۰۹)؛ زمخشری، ربیع الابرار ۳ / ۳۱۹.
📚(۸) – راغب اصفهانی، المحاضرات ۳ / ۱۳۸.
📚(۹) – ابشیهی، المستطرف ۱ / ۱۷۸ باب ۴۱.
📚(۱۰) – نهج البلاغه، خطبه ۱۱.
📚(۱۱) و (۱۲) – نهج البلاغه، نامه ۴۵.